علفزار استوايي يا ساوان سرزمين وسيعي از علفزارهاست كه در بخش گسترده‌اي از آفريقا تا چشم كار مي‌كند، گسترده شده است.در ادامه ي اين مطلب بيشتر به اين زيست بوم وسيع و شگفت انگيز ميپردازيم.
علفزارهاي ساوان
اين زيست بوم در نواحي مداري (افريقا، امريکاي جنوبي وجنوب شرق آسيا)قرار داشته واز ويژگي هاي عمده آن بارش در بهار يا تابستان، دماي زيادبا تغييرات کم فصلي مي باشد.ساوانهاي مناطق استوائي بوسيله مراتع و درختان منفرد و قابل گسترش هستند . بزرگترين و مشهور ترين ساوانهاي جهان ساوان افريقا است که قسمت جنوبي قاره تا بيابان صحرا پوشانده است.بخش اصلي آن در نواحي مرکزي،شرقي و جنوبي آفريقا قرار دارد.همچنين جنوب آمريكاو جنوب حوزه رودخانه آمازون وقسمتهاي مياني هند وشمال وشمال شرقي استراليا از اين نوع چمن زار پوشيده شده است.
هر قدر از جنگل هاي استوا دو رتر شويم فصل خشک آشکارتر و طولاني تر مي شود . جنگل به وسيله تشکيلات به نام ساوان جايگزين مي شود که در آن گياهان علفي نقش اساسي را در چشم انداز گياهي ايفا مي کنند اين علفزار در دو سوي خط استوا با اقليم هميشه گرم و يک فصل خشک طولاني مشخص مي شود از اين رو گياهان اين بيوم به خشکي مقاوم بوده و ويژگي مربوط به آن را دارند ريشه گياهان ساوان نسبت به ساقه و برگ آنها گستردگي بيشتري دارند انواع متنوعي از گياهان مقاوم به خشکي در ساوان وجود دارد .
ميانگين بارش منطقه ساوان1250 ميلي متر مي باشددر مهر تا اسفند گرماي هوا بيشتر مي شودواين در فصل مرطوب منطقه است همين امر باعث بارش بين 610تا 700ميلي متر باران در اين دو ماه مي گردداز فروردين تا شهريور کمترين مقدار باران در منطقه رخ مي دهد همين امر باعث آتش سوزيهاي گسترده و فرار حيوانات مي گردد ميانگين دماي ماهانه 18درجه مي باشدو تقريبا شرايط يکنواختي را در طول سال دارد.
پوشش گياهي غالب در زيست بوم ساوانا شامل گونه‌هاي مختلف علف وحشي است. اساساً اين گياهان علف‌هايي به بلندي 3 تا 6 فوت (1 تا 2 متر) هستند، که دردسته‌هاي بزرگ رشد مي‌کنند. شرايط آب و هوايي غالب چنين است که، نمي‌تواند شرايط رشد جنگل‌هاي انبوه مثل جنگل‌هاي باراني و جنگل‌هاي معتدل را تأمين کند. در زيست بوم علفزار، فصل باراني کوتاه با آغاز دوره رشد فعال براي پوشش گياهي، هم زمان است.درختان موجود در اين علفزار در مقابل خشک سالي و خاک ضعيف مقاوم هستند. انواع عمده درختان که نسبت به ديگر انواع با اين زيست بوم سازگارترند، کاج، نخل و اقاقيا هستند.
در زيست بوم علفزار گرمسيري، لايه خاک فوقاني که رشد گياه را پشتيباني مي‌کند نسبتاً کم عمق است. بر خلاف جنگل انبوه استوايي و جنگل‌هاي برگ ريز معتدل، خاک زيست بوم ساوانا، کم‌تر بارور است. تعجبي ندارد که علف‌ها، گونه‌هاي گياهي غالب اين ناحيه هستند.
گياهان موجود در علفزارهاي گرمسيري با شرايط خشک سالي طولاني مدت، سازگار هستند. بسياري از آنها داراي ريشه اصلي عمودي هستند، که به عمق خاک براي جذب آب نفوذ مي‌کند، هم چنين، برگ‌ها در فصل خشک مي‌ريزند، تا مانع تعرق و حفظ رطوبت شوند.
درست مانند حفاظت از آب، گياهان مواد مغذي را نيز براي استفاده در فصل خشک ذخيره مي‌کنند، بنا بر اين، بسياري از گياهان ساوانا ريشه‌هاي بزرگ زير زميني، در قالب بنه(corms) و غده(tubers) دارند. براي جلو گيري از چراي چرندگان، علف‌ها مواد تلخي ترشح مي‌کنند يا برگ‌هايشان براي جويدن خيلي سفت هستند.
با توجه به اهميت درخور پوشش گياهي و دست رسي به مواد غذايي در ساوانا، چرندگان تا حد زيادي جمعيت حيوانات از اين زيست بوم را شامل مي‌شوند. ليست اين حيوانات شامل غزال، فيل، زرافه، بز کوهي آفريقايي، بوفالو، آهوي آفريقايي و گورخر مي‌شود.
جايي که چرندگان حضور دارند، شما همواره مي‌توانيد انتظار ليستي از گوشت خواران را نيز داشته باشيد. بالأخره، اين يک رابطه‌ي طبيعي براي متعادل نگه داشتن زيست بوم و حفظ کردن زنجيره غذايي است. گوشت خواراني که از چرندگان ساوانا تغذيه مي‌کنند شامل پلنگ ، يوزپلنگ ،کفتار، شغال و شير هستند.
از ويژگي‌هاي تطبيقي کشف شده در حيوانات زيست بوم ساوانا پاهاي بلند است. آنها بايد در دوره‌هاي خشک سالي و ساير شرايط نامساعد آب و هوايي مشابه، مسافت‌هاي طولاني‌تري را مهاجرت کنند. تحليل مشابه در مورد پرندگان با بال‌هاي بلند نيز صادق است.
بخش شگفت انگيز پوشش گياهي علفزار اين است که با وجود آتش سوزي‌ها، دست نخورده باقي مي ماند، که در مورد جنگل‌ها اين گونه نيست. حتي پس از سوختن قسمت بالايي گياه، آنها مي‌توانند رشد طبيعي خود را از طريق ريشه‌ها و جوانه‌هاي زير زميني باز يابي کنند.
اگر بارش سالانه علف‌زارها کاهش بيابد، به يک بيابان تبديل خواهد شد. همين طور بارندگي سالانه بالاتر باعث تبديل ساوانا به جنگل مي‌شود. مانند بسياري از زيست بوم‌هاي زمين، ساوانا نيز از تهديد‌هاي انسان‌ها در امان نيست. مردم از اين پوشش براي پرورش احشام و دام‌هاي اهلي خود استفاده مي‌کنند که منجر به کاهش تدريجي ناحيه علفزار مي‌شود. دير يا زود، ناحيه داراي حيات، به بياباني خالي از سکنه تبديل مي‌شود.
درختان بائوبات
در يک نگاه کلي به نظر مي رسد اين درخت ها سر و ته در زمين فرو رفته باشند. به خصوص اگر زمستان اين درخت ها را ببينيد، شاخه هاي خشک آنها شبيه به ريشه هايي هستند که در آسمان فرو رفته اند و امتداد پيدا کرده اند.
اين درخت ها اغلب در افريقا و استراليا رشد مي کنند و براي پرورش، نياز به مناطق کم ارتفاع دارند.افسانه هايي که درباره اين درختان وجود دارد، مي گويد که يکي از پيامبران يهود اين درختان را که در باغ او روييده بود دوست نداشت بنابراين درختي را از زمين کند و آن را روي ديوار بهشت انداخت اما درخت از بين نرفت و به زمين فرود آمد اما به صورت وارونه در زمين فرو رفت و استوار ماند!
اين درختان به شکل عجيبي رشد مي کنند و تا ارتفاع 30 متر مي رسند. قطر آن ها حدود 11 متر است و اين يعني که آنها غول پيکرترين درختان زمين هستند!آفريقايي ها به بائوباب هايشان عشق مي ورزند. آنها از قديم بائوباب ها را به چشم سرپناه هايي ديده اند که در دل خود آب ذخيره مي کنند و مخزني از دانه هاي خوراکي هستند. گفته مي شود که اين درختان چندين هزار سال عمر دارند و از عجيب ترين درختان دنيا به حساب مي آيند.
جالب است بدانيد که بائوباب هاي جوان شبيه درختان معمولي هستند اما وقتي عمر آنها به حدود 100 سال مي رسد، کم کم ظاهر عجيبي پيدا مي کند. تنه درخت شروع به بزرگ شدن مي كند و شاخه هاي نازک و آن به شکلي خشک شده در آسمان مي مانند تا آن را به يک درخت وارونه تمام عيار تبديل کنند.بائوباب ها در فصل باراني سال با تمام تنه خود آب جذب مي کنند و متورم مي شوند. درست شبيه يک اسفنج. اما در فصل هاي گرم سال رفته رفته از آب خود تغذيه مي کنند و باريک تر مي شوند. البته به جز خود درخت انسان ها و فيل هاي تشنه هم از آب آن استفاده مي کنند. فيل ها در اين زمان با خرطومشان درخت را سوراخ مي کنند و چوب نرم و مرطوب آن را مي جوند تا آب مورد نياز بدنشان تامين شود.
بائوباب در کتاب معروف شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت اگزوپري
درباره این سایت